Wie zoekt op Johannes Gerardus Bontenbal komt de volgende overlijdensakte tegen:
Op 22 september 1942 sneuvelde Johannes Gerardus Bontenbal, een Nederlandse vrijwilliger in de Waffen-SS, nabij het dorp Kiskino, zo’n acht kilometer ten zuiden van Leningrad (nu: Sint-Petersburg, Rusland). Hij was daar als onderdeel van een Duitse militaire eenheid die betrokken was bij de belegering van de stad tijdens de langdurige en bloedige gevechten aan het Oostfront in de Tweede Wereldoorlog.
Kiskino lag in het gebied waar Duitse troepen en hun bondgenoten – waaronder vrijwilligerslegioenen uit bezette landen zoals Nederland – probeerden de Sovjet-verdediging rondom Leningrad te doorbreken. De gevechten waren zwaar, de omstandigheden bar: moerasachtig terrein, kou, honger, en hevige tegenstand van het Rode Leger. Hier verloor Bontenbal, op slechts 20-jarige leeftijd, zijn leven.
Wie was Johannes Gerardus Bontenbal?
Johannes Gerardus Bontenbal werd geboren op 6 juni 1922 in Amsterdam. Over zijn vroege leven is weinig gedocumenteerd. Wat we wel weten is dat hij zich tijdens de Duitse bezetting van Nederland aanmeldde als vrijwilliger voor de Waffen-SS, de elite-gevechtseenheden van de SS onder leiding van Heinrich Himmler.
Nederlandse vrijwilligers werden vaak geronseld met propaganda die appelleerde aan anticommunistische gevoelens, avonturenzucht, of het idee van een “Germaanse broederschap”. Anderen meldden zich aan vanwege armoede of werkloosheid, of onder druk van de bezettingsautoriteiten.
Dienst aan het Oostfront
Hoewel er geen volledige eenheidsgegevens beschikbaar zijn voor Bontenbal, is het waarschijnlijk dat hij diende in een van de vroeg gevormde Nederlandse Waffen-SS-eenheden, zoals het Vrijwilligerslegioen Nederland, dat later overging in de SS-Freiwilligen-Panzergrenadier-Brigade “Nederland”.
Deze eenheden werden ingezet in enkele van de zwaarste gevechtszones aan het Oostfront, vaak als frontliniesoldaten in de strijd tegen het Rode Leger. In de herfst van 1942 was de belegering van Leningrad in volle gang. De gevechten rond Kiskino vormden onderdeel van de pogingen van de Wehrmacht en haar bondgenoten om de stad volledig te omsingelen en uit te hongeren — wat leidde tot miljoenen doden, vooral onder Sovjetburgers.
Dood en begraven
Bontenbal sneuvelde op 22 september 1942 in de buurt van Kiskino. Zijn stoffelijk overschot werd later overgebracht naar de Duitse militaire begraafplaats Sologubovka, ten oosten van Sint-Petersburg. Daar rust hij in perk 12, rij 1, graf 123. Deze begraafplaats is een van de grootste Duitse oorlogsbegraafplaatsen in Rusland en bevat tienduizenden graven van Duitse soldaten die vielen aan het Oostfront.
Geschreven door C. Bontenbal